Tłumaczenie artykułu AGG-Jahrestagung 2023 in Münster na język polski.

Doroczna konferencja AGG 2023 w Münster w dniach 22/23 kwietnia 2023 r. w Franz-Hitze-Haus

W dniach 22/23 kwietnia 2023 r. w Franz-Hitze-Haus w Münster odbyła się 20. doroczna konferencja Arbeitsgemeinschaft Grafschaft Glatz (AGG) [Grupa Robocza Hrabstwa Kłodzkiego (AGG)]. To dało okazję prowadzącemu prof. dr Klausowi Hübnerowi (Mettmann) do powitania ponad 30 uczestników, a wśród nich w szczególności członka honorowego prałata Franza Junga (Münster), prezesa dr Mariusa Linnenborna (Trier), a także Daniela Spitzera (Mönchengladbach), przewodniczącego Zentralstelle Grafschaft Glatz/Schlesien e.V. [Siedziba główna Hrabstwa Kłodzkiego/Śląsk T.z.] i tym samym wydawca „Grafschafter Bote“ [„Posłaniec Hrabstwa“]. Najdłuższą podróż odbył Christoph Fitzek, członek FGG i AGG, z Wiednia. [Prof. dr Klaus Hübner] [u]pamiętnił również zmarłych w ubiegłym roku członków AGG, w tym dr Manfreda Luxa (Celle), dr Wolfganga Franke (Düsseldorf) i dr Friedricha-Karla Christena (Düsseldorf).

Pierwszy wykład, prof. dr Arno Herziga (Hamburg), na temat „Bischof Carl von Habsburg und die Gegenreformation in der Grafschaft Glatz” [„Biskup Carl von Habsburg i kontrreformacja w Hrabstwie Kłodzkim“] odniósł się do przymusowego wydalenia wszystkich luterańskich kaznodziejów i nauczycieli z Hrabstwa Kłodzkiego jesienią 1622 r., 400 lat temu. Następnie rozpoczęła się przymusowa rekatolicyzacja Hrabstwa, a później zastąpienie zbuntowanej szlachty Hrabstwa nowymi, katolickimi i lojalnymi, rodzinami szlacheckimi. Komisja zbadała winę zbuntowanej ludności (miast, rycerzy i wolnych sędziów) i ustaliła odpowiednie kary poprzez konfiskatę dóbr. Jako biskup Wrocławia, Carl miał odzyskać dla katolicyzmu czeską ziemię koronną, Hrabstwo Kłodzkie. W trakcie tego procesu przywrócił zakon jezuitów w Kłodzku w kościele miejskim. Dzięki bogatym darowiznom Carla, jezuici przejęli sukcesję wcześniejszych zakonów w tym mieście, rycerzy św. Jana [joannitów] i kanoników augustiańskich. Duchowe przywództwo nad parafiami należało do dziekana Hieronima Kecka, którego Carl obdarował darowiznami i wyniósł do stanu szlacheckiego. W ten sposób zakończył się około stuletni okres wiary luterańskiej w Hrabstwie Kłodzkim.

Prof. dr Michael Hirschfeld (Vechta) w wykładzie „Zwischen Seelsorge und Kirchenpolitik – Großdechant Prälat Franz Dittert (1857-1937) als Pfarrer von Rosenthal und Mittelwalde sowie als Generalvikar der Grafschaft Glatz” [„Między duszpasterstwem a polityką kościelną – Wielki Dziekan Prałat Franz Dittert (1857-1937) jako proboszcz parafii Różanka i Międzylesie oraz Wikariusz Generalny Hrabstwa Kłodzkiego“] przeanalizował rolę Wielkiego Dziekana w nowo utworzonym Generalvikariat Glatz [Wikariat Generalny w Kłodzku]. Po święceniach kapłańskich w 1883 r. Dittert objął stanowisko wikariusza, a następnie proboszcza w Różance [Rosenthal]; w 1899 r. otrzymał parafię w Międzylesiu [Mittelwalde], którą sprawował aż do śmierci w 1937 roku. W 1921 r. Dittert został mianowany Wikariuszem Generalnym i Wielkim Dziekanem Hrabstwa Kłodzkiego. Jako Wikariusz Generalny, Dittert posiadał szerokie uprawnienia dla księży i wiernych Hrabstwa; ponadto, jako stały przedstawiciel arcybiskupa Pragi, był uczestnikiem Konferencji Biskupów Niemieckich w Fuldzie; wyróżniał się mniej publikacjami niż aktywną opieką duszpasterską. Podobnie jak jego poprzednicy, zachował swoją parafię w Międzylesiu [Mittelwalde] i wprowadził jedynie comiesięczne godziny urzędowania na plebanii w Kłodzku.

Manfred Spata (Bonn) opisał w swoim wykładzie „Die Kartenaufnahme der Grafschaft Glatz 1712/1717 durch Johann Christoph Müller (1673-1721)” [„Mapowanie Hrabstwa Kłodzkiego w latach 1712-1717 przez Johanna Christopha Müllera (1673-1721)“] na podstawie licznych obrazów map. Urodzony w Norymberdze cesarski inżynier-porucznik Johann Christoph Müller stworzył w latach 1712-1717 kompletną mapę Czech, a tym samym również Hrabstwa Kłodzkiego, które w tym czasie należało do Korony Czeskiej. Było to pierwsze systematyczne mapowanie kraju, które ze względu na wysoką dokładność lokalizacji i bogactwo szczegółów topograficznych było kopiowane przez dziesięciolecia. Ryciny map wykonane przez Michaela Kauffera w Norymberdze w latach 1720 i 1726 należą do najbardziej znaczących pod względem artystycznym w okresie wysokiego baroku. Regionalna mapa Müllera Hrabstwa Kłodzkiego (z sąsiednim powiatem Hradec Králové [Kreis Königgrätz]) doczekała się kilku (pirackich) kopii do końca XVIII wieku. Również pruscy kartografowie wojskowi przywłaszczyli sobie mapy Müllera jako rodzaj łupów wojennych podczas wojen śląskich po 1740 roku.

Ostatni wykład tego dnia wygłosił Heribert Wolf (Düsseldorf) pod tytułem: „Grafschaft Glatzer Geschichtskalender“ [„Kalendarz historyczny Hrabstwa Kłodzkiego“]. W ten sposób podjął się próby uporządkowania niezliczonych danych historycznych dotyczących Hrabstwa Kłodzkiego opublikowanych w lokalnych kalendarzach historycznych; te dane kronikarskie składają się głównie z obszarów rozwoju wsi, miast i krajobrazu, a także wydarzeń wojennych, kościelnych i przyrodniczych. Wykładowca nie zajmował się danymi osobowymi. Dr Willi Scheuer, dr Franz Strecke i Alfred Staude muszą być wymienieni przede wszystkim za zestawienie tych obszernych danych. Scheuer położył podwaliny pod gromadzenie danych już na początku ubiegłego wieku. Dane te można znaleźć w wielu periodykach Hrabstwa, czasopismach itp. Są one w większości ułożone zgodnie z kalendarzem, tj. zgodnie z kalendarzem dziennym, a nie kroniką roczną, co szkodzi przejrzystości. Pod koniec wykładu głębokie wrażenie wywarły zapiski leśniczego Huberta Bobischa że Spalonej [Brand] z lat 1789-1800, który między innymi odnotował skutki warunków klimatycznych swoich czasów.

Następnie nadarzyła się okazja aby świeżo wydrukowaną książkę grupy roboczej zajmującej się historią kościoła pt. „Pamięć i Pojednanie. Wkład Wielkiego Dziekana Franza Junga w pracę na rzecz przymusowo wysiedlonych *1] z Hrabstwa Kłodzkiego w latach 1983-2023“ wręczyć szanownemu Franzowi Jungowi. W swoim przemówieniu prezes dr Marius Linnenborn wyraził uznanie dla jego 40-letniej służby na rzecz mieszkańców Hrabstwa Kłodzkiego, jego duszpasterskich wysiłków na rzecz zapewnienia spójności swoich rodaków i zachowania kultury ich „starych ojczystych stron“ [„alte Heimat“], a także porozumienia z obecnymi polskimi mieszkańcami w ich „nowych ojczystych stronach“ [„neue Heimat“]. Następnie odbyła się Msza św. z celebransem prezesem Linnenbornem, wspólna kolacja i swobodne wieczorne rozmowy.

W niedzielę rano odbyły się dwa kolejne wykłady. Najpierw Manfred Spata (Bonn) zaprezentował w luźnej sekwencji zdjęć swoją nową książkę „Historische Ansichten von Glatz. Bilder einer böhmisch-schlesischen Stadt“ [„Historische widoki Kłodzka. Zdjęćia czesko-śląskiego miasta“]. Książka, napisana w języku niemieckim i polskim, prezentuje ponad 40 widoków miasta z czterech stuleci, z których większość pochodzi z jego prywatnej kolekcji. Duża liczba zdjęć jest imponująca i cieszy oko czytelnika zainteresowanego sztuką i lokalną historią; towarzyszące im teksty objaśniające pokazują historyczny i urbanistyczny rozwój dumnej stolicy „śląskiego Zakątka Pana Boga“ [„schlesischen Herrgottswinkels”], dawnego Hrabstwa Kłodzkiego.

Ostatni wykład wygłosił prof. dr Klaus Hübner (Mettmann) na temat „Bernhard Patzak (1873-1933) und seine kunsthistorischen Studien zur Grafschaft Glatz” [„Bernhard Patzak (1873-1933) i jego badania historyczne nad Hrabstwem Kłodzkim“]. Urodzony w Legnicy [Liegnitz] i pracujący w Instytucie Historii Sztuki Uniwersytetu Wrocławskiego od 1908 roku, profesor dr Bernhard Patzak publikował od 1916 roku, a następnie w latach dwudziestych i trzydziestych XX wieku – głównie w czasopiśmie G.G.V. „Die Grafschaft Glatz“ oraz w roczniku „Guda Obend“ – dużą liczbę (23) studiów z zakresu historii sztuki i historii lokalnej na temat Hrabstwa Kłodzkiego. W szczególności poświęcił się budynkom kościelnym i świeckim w powiecie Bystrzyca Kłodzka [Kreis Habelschwerdt] i w tym celu zbadał archiwa parafialne, zamkowe i miejskie. Niestety, zapowiadany przez niego już w 1921 r. przewodnik po sztuce i kulturze nie ukazał się. Inne prace dotyczyły historii artystów w Hrabstwie. Oczywiście Patzak miał bliski osobisty i zawodowy związek z Ziemią Kłodzką [Glatzer Land], prowadził tam również wykłady na temat fotografii i zmarł w Lądku Zdroju [Bad Landeck] w wieku 60 lat.

Na zakończenie udanej konferencji prof. Hübner pożegnał uczestników z nadzieją na kolejne spotkanie, które planowane jest na 13/14 kwietnia 2024 roku.

Wszystkie referaty będą wkrótce dostępne w AGG-Mitteilungen nr 22; broszurę (i wszystkie poprzednie) można zamówić u Geralda Doppmeiera, Kampstraße 13 A, 33387 Rietberg; e-mail: gerald_(at)_g-doppmeier_._de. Cena: 15 euro.

Manfred Spata
z: Grafschafter Bote nr 7-8/2023

Źródło: http://www.grafschaft-glatz.de/organe/agg23tag.htm

Uwagi tłumacza:
*1] w niemieckim tekście użyto historycznie nieścisłego określenia Vertriebene czyli „przepędzeni/wypędzeni“, ja natomiast używam historycznie prawidłowego określenia „przymusowo wysiedleni“.
*2] Zob. *1].

Tłumaczenie: William Charles Plebanek